Yapay Zeka ve Telif Hakkı: Sorunları ve Hakkında Bildiklerimiz

Credit: https://unsplash.com - Conny Schneider

Son yılların en büyüleyici gelişmelerinden biri olan yapay zeka, günlük hayatın her alanında kullanılarak işleri büyük ölçüde kolaylaştırıyor. İnsan yaratıcılığını taklit etmek için geliştirilen bu algoritmalar günümüzde müzik, şiir, roman, kısa hikaye, bir konu hakkında bilimsel makale yazma, hayal edilen görselleri bir sanat eserine dönüştürme gibi işlevleriyle ön plana çıkıyor. Ancak yapay zekanın ürettiği bu yaratıcı eserleri aslında kimin oluşturduğu ve eser hakkında kimin hak iddia edebileceği gibi konular tartışmalar arasında. Çünkü yapay zeka tarafından üretilen eserlerin neredeyse hiçbiri telif hakkıyla korunmuyor. Buradan yola çıkarak bu defa da yapay zeka ve telif hakları konusunu mercek altına alıyor, en güncel tartışmaları inceliyoruz.

Yapay Zeka ve Fikri Mülkiyet

Credit: https://unsplash.com - Jexo

Yapay zeka tarafından üretilen metin, görüntü ve müzikler ister istemez bir dizi yasal sorunu ortaya çıkarıyor. Örneğin ''Yapay zeka tarafından üretilen bir eserin başka bir kişi tarafından kullanılması durumunda ihlale uğrayan taraf kim, yapay zeka bu ihlal karşısında ne gibi önlemler alabilir?'' gibi sorular özellikle son zamanlarda dünyanın gündeminde. Mülkiyet ve yaratıcılığın doğası hakkında anlayışımızı zorlayan bu sorular, Al endüstrisinde farklı görüşleri beraberinde getiriyor. Özellikle ABD Telif Hakları Ofisi uzun zamandır, “insan olmayanlar" -yani makineler- tarafından yaratılan eserlerin telif hakkıyla korunamayacağını düşünüyor.

Credit: https://unsplash.com – Steve Johnson

Bu sorunun kökeni, yapay zeka sistemlerinin eğitilme biçimlerine dayanıyor: Çoğu makinenin öğrenme modelinde olduğu gibi yapay zekanın da bir metin veya resim üretmek için öncelikle gerçek insanlar tarafından üretilen gerçek çalışmaları incelemesi ve öğrenmesi gerekiyor. Örneğin bir yapay zeka sistemi, modern sanatçı Georgia O'Keefe'in ünlü bir eserine benzeyen bir sanat eseri üretiyorsa, bu durum yapay zekanın Georgia O'Keefe'in gerçek sanatını kullanarak eğitildiği anlamına geliyor. Aynı şekilde yapay zekadan Shakespeare tarzında bir eser yaratması istendiğinde, Al sisteminin William Shakespeare'in eserleriyle eğitilmiş olması gerekiyor. Yani yasal olarak yapay zeka sistemleri, ürettikleri materyalin yazarı veya sahibi olarak kabul edilmiyor. Bunun sebebi, yapay zeka tarafından üretilen eserlerin internetten alınmış veya telif hakkıyla korunan insan çalışmalarının bir sonucu olması olarak açıklanıyor.

Credit: https://www.pexels.com - Solen Feyissa

Makine Zekası Mı, İnsan Eseri Mi?

Peki, yapay zeka endüstrisi hızla gelişirken telif hakkı yasasının ayrıntılarıyla nasıl uzlaşacağız? Prof. Daniel Gervais Built, bir insan ve bir makinenin birlikte çalıştığı durumlarda her birinin ne yaptığı ayırt edilebiliyorsa, telif hakkının insan kısmına odaklanmasını savunanlardan. İnsan ve makinenin çalışmaları ayırt edilemeyecek kadar iç içe geçtiyse, insanın makine üzerinde ne kadar etkiye sahip olduğuna bakılarak telif hakkı korumasına yer verilebilir. Bu konu hakkında geçtiğimiz yıllarda davalık olan bir eser, ABD Telif Hakları Ofisi'nin düşüncelerini daha net bir şekilde ifade ediyor.

Credit: https://unsplash.com - Swello

Kristina Kashtanova tarafından yazılan ve Midjourney'nin (görsel yaratabilen yapay zeka modeli) yardımıyla üretilen Zarya of the Dawn adlı bir grafik roman, tipik olarak bir çizgi romanın tüm özelliklerini taşıyordu. Karakter, diyalog ve Midjourney tarafından üretilen resimlerin olduğu 18 sayfalık eser, ABD Telif Hakları Ofisi'nin yazdığı mektupta "insan olmayan yazarlık" iddiasıyla telif hakkının bir kısmını kaybetti. Kitabın metni, görsel unsurların düzenlemesi üzerine verilen telif hakkı korunurken, görseller Midjourney tarafından oluşturulduğu için telif hakkıyla korunamadı. Sebep olarak ise "İnsan yazarlığının ürünü değil,'' değerlendirmesi yapıldı. 2022'den bu yana tüm Al ve insan yaratıcı iş birliklerini ele almak için kapsamlı bir politika değişikliği yapan ABD Telif Hakkı Ofis, yapay zeka tarafından yaratılan eserlerin telif hakkıyla korunmayacağını söylüyor. Federal mahkemeler de bu konuda ofisin söylediklerini doğruluyor.

Yapay Zeka ve Telif Hakkı Mücadelesi

Credit: https://unsplash.com – Michael Marais

Bazı içerik üreticileri ve şirketler, kendi içeriklerinin yapay zeka şirketleri tarafından çalındığını iddia ederek dava açıyor ve şirketlerinin telif haklarını korumaya çalışıyor. Getty Images, kendilerine ait görsellerin izin alınmadan kopyalandığı gerekçesiyle Stability Al'a dava açtı. New York Times, milyonlarca makalesinin Al modelini eğitmek için kullandıklarını söyleyerek Open AI ve Microsoft'a dava açarak bu mücadeleye katıldı. Mahkemeler, yapay zeka modelini eğitmek için Times makalelerinin yasadışı kullanıldığını tespit ederse, OpenAI veri setinin imha edileceği ve sıfırdan oluşturulmak zorunda kalacağı düşünülüyor. Yapay zekaya karşı açılan davalar bununla da sınırlı değil. Sarah Anderson, Kelly McKernan ve Karla Ortiz gibi sanatçılar, Stability AI ve Midjourney'e karşı toplu bir telif hakkı ihlali davası açtı.

Credit: https://unsplash.com – Zac Wolff

ABD'de yapay zeka şirketlerine karşı açılan davalar hızla artış gösterirken, Birleşik Krallık bilgisayar tarafından üretilen eserler için telif hakkı sunan birkaç ülkeden yalnızca biri. Birleşik Krallık'ta, yapay zeka tarafından üretilen eserler koruma altına alınıyor. Avrupa Birliği ise bu duruma karşı önleyici bir tutum sergilemek için, kapsamlı bir Al Yasası hazırladı. Önümüzdeki yıllarda yapay zeka eserlerinin telif hakkıyla korunup korunmayacağı tam bir bilmece olsa da insan ve teknoloji arasında yaşanan bu durum, Al şirketlerine açılan davaların her geçen gün artacağını düşündürtüyor.